“Private bedrijven nemen steeds vaker publieke taken over, zoals zorg, onderwijs en veiligheid. En heel vaak zien we, ook in Nederland, dat dit niet goed gaat; soms zelfs met schrikbarende uitkomsten. Zo gaat het ook in de beveiliging en het gevangeniswezen.

Gemeenschapsgeld, bedoeld om onze maatschappij veiliger te maken, wordt door de overheid gebruikt om vroegere gemeenschapstaken over te dragen aan multinationals, zoals G4S. In de documentaire ‘Prison for Profit’ laten we zien wat de consequenties zijn als een gevangenis wordt geprivatiseerd. Wat er allemaal mis kan gaan als detentie en resocialisatie worden uitgevoerd door een multinational, die geen maatschappelijke verantwoordelijkheid draagt en waar winstmaximalisatie belangrijker is dan menselijkheid en kwaliteit.

Leveren we kwetsbare groepen uit aan de grillen van de markt?

Uit onderzoek blijkt dat ‘kwaliteit’ dan de grote verliezer is. De kwaliteit daalt ook nog eens op alle terreinen. Een greep uit de gevolgen van de kostenbesparende maatregelen die inherent zijn aan privatisering: er wordt te weinig en onervaren personeel ingezet, er wordt uit louter financiële motieven gelobbyd voor langere straffen en het invoeren van minimumstraffen, de leef- en arbeidsomstandigheden verslechteren, er wordt niet gewerkt aan de resocialisatie van de gevangenen na vrijlating, het wordt onveiliger in de gevangenis, er zijn meer geweldsdelicten.

Nederland kent momenteel twee volledig geprivatiseerde gevangenissen: Detentiecentrum Rotterdam en Justitieel Complex Schiphol. In 2016 is Justitieel Complex Zaanstad geopend als Nederlands eerste semi-private gevangenis. NRC-journalist Mariet Meeste bezocht de gevangenis en noemde het ‘een detentiefabriek, waar niemand beter van wordt’. Volgens vakbond FNV is in Zaanstad sprake van een extreem hoog ziekteverzuim en van een onaanvaardbare en ziekmakende werkdruk. Voorzitter Rob Minkes van de centrale ondernemingsraad vindt het inzetten van steeds meer ingehuurde krachten uit de private sector, zoals honderd krachten van het bedrijf G4S, een slechte ontwikkeling.

Door het beleid van G4S staan de veiligheid en deskundigheid van werknemers in de beveiligingssector zwaar onder druk. De bezuinigingen op begeleiding en resocialisatie van gedetineerden hebben ook verregaande gevolgen voor de samenleving als geheel.

Inmiddels beveiligt G4S niet alleen op steeds grotere schaal het detentiewezen, maar ook overheidsinstellingen als AZC’s. In Almere heeft G4S de taak van de wegbezuinigde wijkagent overgenomen. G4S’ers worden er ingezet als buitengewone opsporingsambtenaren (BOA’s). Het bedrijf richt zich ook op tenders in de bejaardenzorg, onder andere als hofleverancier van het softwareprogramma Remote care voor het regelen van zorg op afstand. Remote care wordt steeds
vaker ingezet bij de zorg van alleenstaande ouderen om kosten te besparen.

Wat gebeurt er – is de grote en alles omspannende vraag in Prison for Profit – als prijsvechters publieke veiligheidstaken overnemen? Wat hebben wij daar als samenleving dan nog over te zeggen? Prison for Profit richt zich in eerste instantie op de verschrikkelijke misstanden in de geprivatiseerde gevangenis van Bloemfontein in Zuid-Afrika. Maar de achterliggende vragen die Prison for Profit oproept, gaan veel verder. Die gaan er in wezen over wat voor samenleving wij willen. Kiezen we voor collectieve, met publiek geld gefinancierde en democratisch gewaarborgde maatschappelijke voorzieningen en diensten? Of laten we een multinational de regels dicteren en leveren we kwetsbare groepen – zowel zorgcliënten en gedetineerden als uitvoerende medewerkers – uit aan de grillen van de markt?”

Ilse en Femke van Velzen
Prison for Profit