“Klinkt goed.” Dat is de eerste, nuchtere reactie van programmamaker Frans Bromet op het idee achter Beholders. Als Willem Wouters (één van de initiatiefnemers van Beholders) het concept van Beholders uit de doeken doet, zit Frans te knikken, fronsen en zichtbaar na te denken. Hoewel hij Beholders nog niet kende, blijken veel van zijn films, programma’s en ideeën over de wereld van de documentairemaker naadloos aan te sluiten op de visie van Beholders.

Dat er veel raakvlakken zijn, komt tijdens het gesprek verschillende keren en in verschillende contexten terug. Behalve Willem en Frans is ook Susan Koenen aangeschoven. Susan is sinds dit jaar betrokken bij de programmering van Beholders. Ze is documentairemaker, kent Frans Bromet al lang en werkte intensief met hem samen voor het reportageprogramma ‘De Achtste Dag’, dat liep van 1999-2003 op Nederland 3, en werd uitgezonden door HUMAN. Frans was hier eindredacteur en Susan maakte er – samen met andere jonge filmmakers –  reportages. “De Achtste Dag was een magazine-achtig programma waarin filmmakers hun eigen onderwerpen bedachten en maakten”, vertelt Frans. “Veel beginnende filmmakers die onderdeel uitmaakten van De Achtste Dag, zijn later doorgegaan in het vak. Susan hier bijvoorbeeld.” “Maar ook David de Jongh, Stef Biemans, Anneloor van Heemstra, Susanne Helmer, Rutger Castricum…” vult Susan aan. “Dat moet een vruchtbare bodem geweest zijn, Frans! Dat komt ook omdat jij zo kritisch was. Dan drukte jij op de spatiebalk en vroeg je: waarom heb je déze vraag op deze plek niet gesteld? En dan probeerde ik razendsnel die vraag te zoeken in mijn materiaal, en dan zei jij: maar waarom heb je dat niet op déze plek gemonteerd? En dan probeerde ik niet al te onzeker te worden, haha!”

“Een documentaire maken is een kwestie van nieuwsgierigheid. Ik zet de camera op mijn schouder en kijk wat er gebeurt. Het is belangrijk dat ik nog niet weet waar ik uit ga komen.”

De Achtste Dag was volgens Frans en Susan ideaal voor startende filmmakers. Zij moeten er, liefst zonder een al te vastomlijnd plan, met de camera op uit kunnen trekken om te zien wat een onderwerp hen kan brengen. Dat is ook hoe Frans zelf het liefst werkt, geeft hij aan: “Ik vind het gewoon heel leuk om een camera vast te houden. Het begint natuurlijk met een onderwerp waar ik meer van wil weten. Die onderwerpen kunnen overal vandaan komen en ze kunnen heel breed zijn. Er zijn ook mensen die met onderwerpen naar míj komen. Vervolgens is het een kwestie van nieuwsgierigheid. Ik zet de camera op mijn schouder en kijk wat er gebeurt. En als je dan ergens induikt, ontdek je iets waar je op voort wilt borduren. En dan weer iets. Het is belangrijk dat ik nog niet weet waar ik uit ga komen. Als je met sommige producenten of andere partijen in zee gaat, moet je alles wat je wilt doen van tevoren uitzoeken en op papier zetten. Maar dat verstoort het proces. Je filmt dan een heleboel dingen níét, die uiteindelijk tot prachtige resultaten kunnen leiden. Dat wéét je gewoon van tevoren nog niet.” “Inderdaad”, valt Susan hem bij. “Er zijn hele documentaires mislukt, omdat makers niet het spontane, het plotselinge, meer konden filmen.”

De schoen wringt hier bovendien op meerdere plekken. “Veel jonge filmmakers moeten heel veel moeite doen om aan de bak te komen”, zegt Frans. “Sterker nog: dat moet ik zelf óók. Het systeem is mank, je moet steeds leuren om iets voor elkaar te krijgen. En soms is het resultaat dat je documentaire op zondagmiddag om 15.30u uitgezonden wordt. Dan kijkt er dus geen hond.” “Daarom is het belangrijk dat filmmakers ruimte krijgen”, zegt Susan. “Zij moeten zich kunnen ontwikkelen, je moet hen opleiden en een springplank bieden.” “Dat willen we bij Beholders ook”, haakt Willem hierop in. “We geven makers graag de ruimte om hun eigen verhaal te vertellen. We zoeken naar goede films, maar niet alleen gevestigde namen of prijswinnaars. Er zijn zó veel redenen waarom een film je kan raken. De inhoud is daarbij wat ons betreft meer leidend dan een prijs of première.”

Die focus op de inhoud speelt ook in het werk van Frans een grote rol. “Iets laten zien alleen maar omdat het móói is, daar doe jij niet aan”, zegt Susan richting Frans. “Dat heb jij bijvoorbeeld ook met zonsondergangen zomaar tussendoor, terwijl het daar dan inhoudelijk niet over gaat… Dat vind jij ‘schönfilmerei’. Het tekent volgens mij hoe jij naar je werk kijkt. Het onderwerp, dat is wat jou intrigeert. We moesten bij De Achtste Dag ook altijd diep op de onderwerpen ingaan. Dan wilden we iets doen over immigratie ofzo, en dan zei jij: dat is op zichzelf geen onderwerp.” Frans: “Ik zei gewoon wat ik vond. Maar ik probeerde jullie wel altijd te stimuleren en aan te moedigen.” “En dat deed je goed. Ik heb er heel veel van geleerd. Door jou heb ik pas écht leren monteren en interviewen.”

“Jij gaat altijd voor de inhoud. Iets laten zien alleen maar omdat het móói is, daar doe jij niet aan.”

Ook in het bieden van ruimte aan de maker vertoont de visie van Frans Bromet grote overeenkomsten met die achter Beholders. Zo organiseerde Frans ooit het Festival van de afgewezen film, waarin hij het samen met zijn medeorganisatoren opnam voor onafhankelijke film- en televisiemakers, die hun dierbare films niet onder de aandacht kregen van omroepen, subsidie-instellingen of filmfestivals. “Dat was leuk”, vertelt hij. “Tijdens dat festival vertoonden we alles wat we aangeboden kregen. Soms liep de zaal helemaal leeg, en liep de film gewoon door. Maar dat hoorde erbij, dat mensen wegliepen. Samen met een paar medestudenten van de Filmacademie heb ik ook ooit de 1,2,3 Groep opgericht, een groep waarmee we experimentele films vertoonden. Daarmee hebben we ook regelmatig meegemaakt dat iedereen in de zaal binnen een mum van tijd na de start van de film opstond en vertrok. Dat is niet leuk, maar ik vond het wél een evenement.”

“Wij hebben natuurlijk liever niet dat de zaal leegloopt”, lacht Willem. “Maar we maken wel bewust ruimte voor films die niet via de geijkte route geproduceerd worden. Zo bieden we binnen ons industrieprogramma het onderdeel ‘Unfinished Sympathy’, waarin de vraag ‘wat is de beste film die je nooit gemaakt hebt?’ centraal staat. Daar zou ‘De film die nooit afkwam’ perfect passen.” In ‘De film die nooit afkwam’ blikt Frans Bromet terug op een documentaire die hij als cameraman en regisseur eind jaren zeventig maakte, maar die nooit af is gekomen door een conflict tussen hem en de producent. “De film heeft 30 jaar op de plank gelegen”, vertelt Frans. “Toen werd ik door iemand anders gevraagd om ‘m alsnog af te maken, en heb ik dat gedaan. Ik denk inderdaad dat dit mooi past binnen jullie industrieprogramma.” Dat denkt ook Susan: “Ik denk dat het geruststellend is voor makers als een groot voorbeeld zoals jij ook worstelt met het maakproces.” Maar het sparren over documentaires en het maakproces is niet de enige manier waarop een festival als Beholders jonge of worstelende makers zou kunnen helpen. “Als je van de filmacademie afkomt, dan zit er een gat tussen je opleiding en je eerste film”, zegt Frans. “Een festival als Beholders kan dan een startpunt bieden om je film tóch te vertonen. Dat is waardevol.”

Van en over Frans Bromet worden tijdens Beholders meerdere documentaires vertoond. Kom er vooral naartoe, ze zijn méér dan de moeite waard. Of, zoals Frans het zegt met zijn droge manier van uitdrukken: “Ik vind het zelf ook goede films. Leuk om ze weer eens te vertonen!”