Vorig jaar hebben we bij Beholders voor het eerst een educatieprogramma georganiseerd: voor ongeveer 700 leerlingen uit het voortgezet onderwijs in Meierijstad ontwikkelden we een speciaal programma, waarbij zij samen een documentaire keken en met elkaar in gesprek gingen aan de hand van actieve werkvormen. Dit jaar komt het educatieprogramma in een andere vorm terug. De praktische opzet verandert, de doelstellingen blijven hetzelfde. Terry Emons, Cultuurcoördinator op het Fioretti College, heeft er zin in: “Kunst en cultuur verbreden je wereld.”

Het educatieprogramma vindt op 6 oktober plaats en wordt, net als vorig jaar, verzorgd door een team van professionals, onder andere van Cultuurkade Meierijstad, de onderwijsinstellingen, omroep HUMAN en Beholders zelf. “Vorig jaar was een pilotjaar”, vertelt Ilona van den Koedijk. Ilona is coördinator cultuureducatie bij Cultuurkade, dat bemiddelt tussen onderwijsinstellingen en cultuuraanbieders in Meierijstad. Op die manier verzorgt Cultuurkade samen met haar partners jaarlijks vele verrassende en leerzame programma’s voor zowel het basis- als voortgezet onderwijs in onze gemeente. “Naar aanleiding van het educatieprogramma in 2021 hebben we op initiatief van Beholders met de verschillende partners samengezeten, goed geëvalueerd en een aantal belangrijke leerpunten vastgesteld. Die leerpunten gaan we deze editie doorvoeren. Wat hetzelfde is gebleven: de leerlingen van vmbo-3 (ongeveer 400 jongeren) van de drie scholen komen in de ochtend, de havo/vwo-leerlingen (een kleine 300 jongeren) in de middag. Dat zijn leerlingen van het Fioretti College en het Zwijsen College in Veghel en het Elde College in Schijndel. Anders dan vorig jaar, gaan de scholieren in zes groepen uiteen. Deze zes groepen kijken elk een andere documentaire, waarmee de leerlingen vervolgens op verschillende manieren aan de slag gaan.”

“Met de programmacommissie streven we naar een afwisselend programma, waarbij verschillende maatschappelijke thema’s aan bod komen”, vertelt Ellen Kooijmans van Beholders. “Daarbij hebben we gezocht naar documentaires die aansluiten bij thema’s als diversiteit, identiteit, vrijheid én die tegelijkertijd ook luchtig genoeg zijn om leerlingen aan te spreken en hen uit te dagen om met elkaar in gesprek te gaan. De werkvormen die we hierbij inzetten zijn interactief: de ene keer kunnen dat bijvoorbeeld reacties en stellingen zijn, de andere keer is het een actieve workshop. Met de werkvormen spelen we dit jaar ook gerichter in op de behoeftes van de verschillende opleidingsniveaus; bij havo/vwo-leerlingen zal er meer ruimte zijn voor verdieping, terwijl er bij de vmbo-leerlingen meer focus zal liggen op maken en doen.”

“Het gaat bij deze jongeren om de ervaring. Ze hebben het ervaren en vervolgens zien ze iets op het journaal dat ze linken aan zo’n ervaring. Dat is echt een leermoment.”

“Mits goed uitgevoerd, is dit waanzinnig waardevol”, vindt Terry Emons. “Vorig jaar was ik ook betrokken bij het educatieprogramma en heb ik al mooie dingen gezien. Toen werd binnen het programma de documentaire ‘Shadow Game’ vertoond, waarin tienervluchtelingen worden gevolgd op hun reis dwars door Europa. Een paar dagen na die voorstelling kwam er op school een jongen naar mij toe: ‘Meneer, we hebben nu die documentaire gezien, maar weet je wel dat dat op de grens van Polen en Wit-Rusland nú, op dit moment, gebeurt? Daar zitten nu ook mensen vast!’ Toen wist ik: hier is iets gebeurd, er is bewustwording gekomen van dit thema. En als hij dit nu opmerkt en het zegt, dan zijn er zéker ook meer leerlingen die dit ook zo hebben ervaren. En dat is winst. Want het gaat bij deze jongeren om de ervaring. Ze hebben het ervaren, ze hebben het erover, met elkaar, of thuis, of ze hebben het er niet over, maar zien iets op het journaal… en dat linken ze aan zo’n ervaring. Dat is echt een leermoment.”

“Het Fioretti College is een school voor vmbo, mavo en praktijkonderwijs”, vervolgt Terry Emons. “Voor mijn leerlingen is het ervaren van kunst en cultuur heel simpel: ze kennen het vaak niet, ze hebben er misschien vooroordelen over, ze nemen de tijd om het te consumeren en vervolgens vinden ze er iets van. Ze zijn verrast, verbaasd, verwonderd, ze hebben genoten… of juist niet. Dat op zich is in ons vakgebied al winst. De meeste van mijn leerlingen hebben nog nooit écht naar een documentaire gekeken. En als je nooit met iets in aanraking bent geweest, dan wéét je ook niet of je het mooi vindt. Door er daarna ook nog over te praten, kun je erachter komen: wat precies vond je dan leuk? En dan kun je vervolgens op zoek naar vergelijkbare ervaringen, die je ook leuk vindt. Zo kun je je wereld gaan verbreden.”

“Door de dingen te bekijken vanuit het perspectief van een ander, creëren we respect voor anderen en worden leerlingen wijzer over zichzelf.”

In aanraking komen met kunst en cultuur is bovendien niet het enige wat het educatieprogramma waardevol maakt. Zo is vanuit het Fioretti College ook John Stuijk als burgerschapscoördinator van de school betrokken bij het educatieprogramma. “Beholders daagt leerlingen uit om onderwerpen te bekijken vanuit het perspectief van een ander”, vertelt John Stuijk. “De wereld om hen heen is soms anders dan deze op eerste gezicht lijkt. Door vanuit een ander perspectief te kijken, krijgen leerlingen meer begrip voor hoe de ander denkt. Burgerschapsonderwijs draait om drie begrippen: democratie, participatie en integratie. Deze kunnen niet zonder elkaar. Beholders raakt direct aan deze aspecten door vragen aan de orde te stellen als: hoe maak ik onderdeel uit van de wereld? Wat verwachten mensen van mij en wat verwacht ik van anderen? Andere mensen doen andere dingen dan de dingen die ik doe… Waarom doen ze dat eigenlijk? Hoe kan ik een positieve bijdrage leveren? Door met dat soort vragen bezig te zijn, creëren we respect voor anderen. En door er samen over te praten ontdek je meerdere perspectieven, net zoals er in de samenleving meerdere perspectieven zijn en meerdere manieren waarop je eraan kunt deelnemen. Je wordt dus wijzer over jezelf en anderen.”

Het is een visie die ook door Cultuurkade onderschreven wordt: “Cultuureducatie gaat niet alleen over leren dansen of schilderen, het gaat over het vormen van je persoonlijkheid”, zegt Ilona van den Koedijk. “Kunst, of in dit geval documentaire, is een medium om bij jezelf te komen. En omdat je met elkaar in gesprek gaat, leer je óók iets over de ander. En over de wereld. Je verruimt je perspectief, je leert je in een ander verplaatsen.” “Bovendien is delen vermenigvuldigen”, zegt Terry Emons. “Het nagesprek is kei goed. Dat zie je bij andere kunstvormen ook. Waarom denk je dat het altijd zo gezellig is in het theatercafé? Ze zeggen wel eens ‘over smaak valt niet te twisten’, maar daar ben ik het niet mee eens. Je moet er júíst over twisten. Misschien verandert jouw mening dan wel doordat je naar een ander luistert, omdat hij goede argumenten heeft. Of zinvolle opmerkingen. Luisteren naar een ander haalt je uit je bubbel. En dat helpt je uiteindelijk om je plek in de wereld te kunnen bepalen. En om op die manier een betere burger, of liever gezegd: een beter mens, te worden.