Een documentaire over wat het betekent om hoofdpersoon te zijn in een documentaire. Dat lijkt misschien een wat vreemde keuze voor de twee doorgewinterde filmmakers Camilla Hall en Jennifer Tiexiera. Toch is het volgens Camilla Hall juist een logische keuze: “We hebben ons áltijd al afgevraagd hoe het moest zijn om aan de andere kant van de camera te staan. Bovendien is het onderwerp van onze documentaire Subject veel breder. Veel mensen denken dat de film niet over hén gaat, maar het mooie is: onze documentaire is relevant voor iedereen.”

Jullie brengen met Subject een soort meta-verhaal over de hoofdpersonen in een documentaire. Waarom moest dit verhaal volgens jullie verteld worden?
“Jennifer en ik maken beiden al lange tijd documentaires. En allebei dachten we altijd veel na over hoe het moest zijn voor onze hoofdpersonen om onderwerp te zijn van onze films. Het maken van Subject was een zoektocht naar het antwoord op die vraag. Gaandeweg werd het een breder en dieper onderzoek naar de ethiek achter het maken van documentaires. In de film blijven veel van de vragen die we stellen overeind: we geven de antwoorden niet, maar dagen je uit om je eigen standpunt te bepalen. Tegelijkertijd proberen we verandering teweeg te brengen als het gaat om richtlijnen die je als filmmaker op dit gebied kunt volgen.”

Is dat nodig?
“Ja! In Subject komt naar voren dat velen het hoofdpersoon-zijn als niet prettig of zelfs traumatisch hebben ervaren. Maar er zijn nog steeds veel mensen in onze sector die vinden dat er niks hoeft te veranderen; zij vinden alles perfect. Gelukkig zijn er ook progressievere filmmakers hoor. Maar dit is een probleem dat diep verankerd is in het systeem: sommige dingen in de basis van dat systeem kloppen gewoon niet. Het vermarkten van persoonlijke verhalen bijvoorbeeld. Die verhalen zijn een product geworden waar bedrijven veel geld aan verdienen. Wat betekent dat voor de mensen die het middelpunt vormen van zo’n verhaal? Dat gaat niet alleen over geld. Het gaat óók om de vraag of er gezorgd wordt voor die mensen. Hebben de makers mentale ondersteuning geboden? Hebben ze zich écht druk gemaakt over de manier waarop de documentaire het leven van hun hoofdpersonen zou beïnvloeden? En hoe hun hoofdpersonen dat leven na die documentaire weer op de rit zouden kunnen krijgen?”

“Onze film gaat over veel méér dan alleen over hoofdpersonen in documentaires. Het gaat ook over hoe we met mensen omgaan, over wat we doen met macht.”

Is het niet ironisch dat je dezelfde mensen nu wéér vraagt om deel te nemen aan een documentaire? Waren ze niet terughoudend?
“Het grappige is juist dat ze het ons heel gemakkelijk hebben gemaakt! Ze wisten al wat ze moesten doen, ze hadden het proces al eens meegemaakt. Er was in het begin uiteraard aarzeling: sommigen wilden niet weer voor de camera komen. Maar ze geloofden wel in de waarde van dit unieke perspectief, ook voor mensen die overwegen om aan een documentaire deel te nemen of die hetzelfde hebben meegemaakt. En daarnaast óók voor het publiek. Als publiek vergeet je heel snel dat de film waar je naar zit te kijken niet om acteurs, maar om échte mensen draait. Mensen die vaak iets traumatisch hebben meegemaakt. Na een première praten we als bezoekers bijvoorbeeld gezellig na met een drankje of er wordt zelfs een feestavond georganiseerd. Dat is voor hoofdpersonen héél raar om te zien. Hun traumatische ervaring is voor andere mensen een vorm van entertainment. We moeten hoofdpersonen daarom weer menselijk maken in de ogen van het publiek.”

Hoe hebben jullie zelf gezorgd voor jullie hoofdpersonen?
“Allereerst hebben we psychische hulp beschikbaar gesteld. Ook hebben we samen gekeken of de ‘cuts’ niet pijnlijk of schadelijk zouden zijn en we hebben als team gekeken naar het discours dat we wilden gebruiken rondom onze film. Zo vonden onze hoofdpersonen het woord ‘subject’ niet prettig, waardoor we hebben besloten om in de film (behalve in de titel) naar hen te verwijzen met het woord ‘participant’. Dat is één van de vele voorbeelden. Bovendien hebben we met juristen gekeken naar de contracten die we hadden met de hoofdpersonen. We wilden zeker weten dat deze eerlijk waren. En we hebben met de juristen bepaalde issues rondom toestemming en consent behandeld, zodat dat ook eerlijk en goed verliep.”

Waarom moeten bezoekers van Beholders naar Subject komen kijken?
“Omdat het ons allemáál aangaat! Juist ook het publiek. Er hebben mensen in allerlei functies, branches en rollen op onze film gereageerd. Van filmmakers tot juristen, wetenschappers en zelfs Oxfam Novib. Onze film gaat over hoe we met mensen omgaan, over wat we doen met macht. Maar ook over waar wij als consumenten voor kiezen en wat we daarmee teweeg brengen. Als consumenten hebben we ook een keuze. We hóéven niet te consumeren wat de grote streaming-diensten ons voorschotelen aan documentaires. We kunnen ergens anders voor kiezen en daarmee verandering teweeg brengen. Dat begint met bewustwording. Met onze film dragen we bij aan die bewustwording. Kom dus vooral kijken, want onze film is relevant voor iedereen!”