‘Voor wie film spreekt, gaat de wereld open.’ Dat is de visie van het Netwerk Filmeducatie, een partij die zich inzet om leerlingen ‘beeldgeletterd’ te maken.

Beholders en Filmhub Zuid, zoals de regionale tak van het landelijke netwerk heet, hebben dit jaar voor het eerst een samenwerking opgezet. En dat biedt kansen en mogelijkheden! Astrid Spraakman, consulent van Filmhub Zuid voor Noord-Brabant, vertelt er meer over.

Wat doet Filmhub Zuid precies?
“Wij bestaan pas vijf jaar en zijn onderdeel van het landelijke Netwerk  Filmeducatie. Onze missie is om kinderen en jongeren ‘film te leren spreken’. We richten ons dus op het leren spreken van beeldtaal; het ontwikkelen van beeldgeletterdheid. Film is overal om ons heen; kinderen en jongeren worden er de hele dag door omringd. Maar we realiseren ons niet dat we altijd kijken naar de keuzes van de maker. Een film of video is geen waarheid: de maker bepaalt wat jij ziet. En het had ook iets totaal anders kunnen zijn; qua muziek, montage, kadrering… Wij willen leerlingen zich daarvan bewust maken en hun handvatten geven om kritisch te kunnen kijken naar al die beelden die je heel de dag voorbij ziet komen. En om er zelf mee aan de slag te kunnen. We willen daarbij overigens wegblijven van het vermanende vingertje: de ene film is niet beter dan de andere. We geven ze alleen handvatten voor de beeldgerichte wereld waar we in leven.”

En wat doet Filmhub Zuid specifiek binnen het landelijke netwerk?
“Wij zijn er voor Noord-Brabant, Limburg en Zeeland. In de afgelopen periode hebben we ons vooral gericht op het uitdragen van de meerwaarde van het leren spreken van beeldtaal. Daarin hebben we veel bereikt de afgelopen jaren. Daarnaast vormen we een spin in het web tussen scholen, makers, festivals, filmtheaters en cultuurintermediairs voor scholen, zoals Cultuurkade Meierijstad dat in het geval van Beholders is. Wij maken zelf geen lesmateriaal, maar richten ons op het uitdragen van de meerwaarde van filmeducatie en het verbinden van partijen.”

“Film is een perfect medium om grote thema’s te behandelen.”

Waarom is dat nodig?
“Film is relatief nieuw binnen het cultuuronderwijs. Ik bedoel: iedereen denkt altijd aan literatuur, muziek, erfgoed, beeldende kunst… en film was altijd ‘slechts’ vermaak. Maar als je een film vergelijkt met een boek, kom je verrassend veel dezelfde elementen tegen: een goed scenario en pakkende verhaalopbouw, mooie dialogen, uitgewerkte karakters… dat zit óók allemaal in film. Er zitten zó veel facetten aan film. En zoals ik zojuist al zei: kinderen en jongeren worden er voortdurend door omringd. Korte filmpjes zijn voor velen hun belangrijkste bron van informatie. Beeldtaal leren spreken en kritisch leren kijken naar al dat materiaal is essentieel. Daarbij helpt het overigens ook om zélf aan de slag te gaan met film. Wij bieden kosteloos maaksets te leen aan, waarmee leerlingen zelf op pad kunnen om bijvoorbeeld een korte documentaire te maken van twee minuten. Als ze zélf die keuzes moeten maken, snappen ze vaak heel snel dat een maker die keuzes óók heeft moeten maken. En dat alles waar je naar kijkt dus subjectief is.”

Wat is de waarde van het genre documentaire binnen het onderwijs?
“Bij ons ligt de focus op film in het algemeen, maar dat geldt ook voor documentaire in het bijzonder: het is een heel goede manier om grote thema’s samen te beleven. Denk aan oorlogen, LHBTQI-rechten, pesten, armoede… Heel veel van de grotere thema’s in het leven, die overigens ook vaak discussie oproepen, worden op school behandeld. Het ministerie en onderwijsinstellingen zelf vinden dat ook belangrijk. Film is een perfect medium om zo’n thema te behandelen. Mits je er uiteraard naderhand over kunt praten: wat heb ik gezien, wat heb ik gehoord, wat dééd het met mij?”

Wat houdt scholen tegen? Waarom wordt dit niet breder ingezet?
“Docenten hebben vaak al hun bord vol liggen. En vaak denken ze dat dit hen méér tijd gaat kosten, terwijl film juist ook een ondersteuning kan zijn voor wat ze toch al aanbieden. Wij proberen ze daar zo goed mogelijk bij te helpen: we ontlasten ze waar het kan. Met goede lespakketten die aansluiten op bestaande lessen of door de inzet van professionals om de lessen te geven.” Jullie richten je dus volledig op filmeducatie.

Wat gaan jullie precies met Beholders samen doen?
“We bevinden ons nu nog in de start van de samenwerking, dus het kan nog alle kanten op. Maar we hebben al verschillende concrete plannen liggen. Zo gaan we tijdens Beholders een meet-up organiseren met andere filmfestivals en filmtheaters. Op die manier kan kennis en ervaring uitgewisseld worden, en hoeft niet iedereen het wiel opnieuw uit te vinden.”

“Festivals en theaters staan voor een hoop uitdagingen. Door hier samen over te sparren, word je allemaal wijzer. Bovendien helpt het ook voor toekomstige samenwerkingen en uitdagingen enorm als je elkaar al eens ontmoet en gesproken hebt, zoals nu tijdens de meet-up die we gaan organiseren. Je pakt dan toch makkelijker de telefoon om elkaar even te bellen. Beholders als het grootste documentairefestival van Zuid-Nederland is een mooie host voor deze meet-up.”

“Er is een hele mooie klik tussen Filmhub Zuid en Beholders.”

Klinkt goed! Zijn er nog meer concrete plannen voor samenwerking?
“Jazeker! In september gaan we een training geven aan jullie moderatoren. Dat vormt een mooie toevoeging op wat zij al deden; op die manier geef je ze meer bagage mee om het nagesprek nog beter te kunnen begeleiden.”

Oh wat tof! En verder?
“Naast de meet-up en de training voor moderatoren bekijken we nu samen hoe we Beholders kunnen ondersteunen om een nog beter educatieprogramma te kunnen bieden. We kunnen meedenken over uitdagingen waar Beholders tegenaan loopt, maar daarvoor is het misschien handig dat we eerst een keertje meedraaien tijdens het educatieprogramma.”

“We zouden dan met suggesties en aanvullingen kunnen komen. Ik denk hierbij bijvoorbeeld aan onze maakset, die ik zojuist al noemde. Jullie richten je natuurlijk op het ‘eindproduct’, de documentaire, terwijl ik me ook werkvormen kan voorstellen waarbij we het kijken van een korte documentaire koppelen aan het zélf aan de slag gaan met de maakset. Maar dat zijn nog allemaal ideeën… Ook gaan we met Beholders meekijken hoe we kunnen helpen bij subsidies en financieringen. Ook daarin kunnen we steun bieden.”

“Het is dus op sommige vlakken al heel concreet, en op andere nog een beetje een gezamenlijke zoektocht: wat hebben jullie nodig, waar kunnen we jullie ondersteunen, wie hebben wij in ons netwerk die die ondersteuning kan bieden? We haken ook aan bij landelijke ontwikkelingen, zowel in film als in het onderwijs.”

“Op die manier zorgen we samen voor goed filmonderwijs én maken we het aantrekkelijker voor scholen om deel te nemen. Alles met de vraag: hoe kunnen we verbinden en elkaar versterken? Met Beholders was er in ieder geval meteen een klik, dus het begin is goed!”

Waar zit die klik in?
“Jullie visie sluit zo’n beetje naadloos aan bij die van ons. Zoals ik straks al zei: film is een perfect medium om complexe thema’s te behandelen, maar dan moet je er wel achteraf over kunnen praten samen. Bij Beholders staat die dialoog centraal, dus dat strookt perfect met onze ideeën over filmeducatie. Daarnaast is er een gedeeld enthousiasme over film; je voelt bij jullie gewoon de passie die er afspat. Dat vind ik mooi, die bezieling, en dat hebben wij ook heel erg! Ik denk dat het zich nog wat verder moet ontwikkelen, maar dit kan uitgroeien tot een hele mooie samenwerking!”

“Je identiteit, de groep waar je toe behoort en de taal die je spreekt bepalen hoe je betekenis toekent en welke keuzes je maakt.”

Wat verwacht je van Beholders en wat kunnen we van jouw Guest Doc verwachten?
“Nou, wat ik net al zei: een combinatie van een goed, relevant wetenschappelijk onderwerp met een meeslepend verhaal. Een documentaire die je meeneemt en raakt op een dieper niveau. En waarvan ik dus het liefst zou willen dat je ‘m zelfs fysiek beleeft! Van Beholders verwacht ik vooral een ander publiek dan ik in de Randstad of in Nijmegen – waar InScience plaatsvindt – tegenkom. In Amsterdam, waar ik woon, en in Nijmegen is natuurlijk een behoorlijke bubbel aanwezig van cultuur- en filmliefhebbers, die in Meierijstad denk ik veel kleiner is. Daarom zal het publiek meer divers zijn in achtergrond, interesses, politieke voorkeuren en type opleiding, verwacht ik.”

Wat vind je van zo’n breder publiek?
“De meerwaarde daarvan is héél groot. Vooral omdat ik hoop dat we verschillende bubbels dan met elkaar kunnen verbinden. In een kleinere gemeenschap ontmoeten mensen elkaar veel sneller; ook als iemand niet binnen jouw sociale bubbel zit. Een filmfestival, zoals in dit geval Beholders, draagt daaraan bij en het is dus juist belangrijk en mooi dat een festival zoals Beholders nu eens níét in de Randstad of in een middelgrote stad als Nijmegen plaatsvindt. Ik heb er dus heel veel zin in!”